Vrijdagmiddag 8 april 2016 was ik aanwezig bij de presentatie van het boek 'Kom en Zie!' Nieuwe pelgrims in het Heilige Land. Het is geschreven door Gied ten Berge, die jarenlang actief was in vredesorganisaties en voorzitter is van SIVMO.
Helaas deed geen van de uitgenodigde sprekers noch Ten Berge zelf voldoende recht aan de inhoud van het Palestijnse Kairosdocument (dec. 2009), waaraan de titel van het boek ontleend is.
"Kom en zie!", zo roepen de Palestijnse christenen ons daarin toe, "hoe wij hier moeten leven. En ga dan niet alleen naar huis in devote verwarring, maar kom ook in actie. Vertel het verhaal en neem stelling tegen de apartheid en bezetting waaronder ons volk gebukt gaat door concrete diaconale, politieke, juridische en economische actie." Deze laatste fase van de pelgrimage na thuiskomst, die voor de auteurs van Kairos misschien wel de belangrijkste is, is marginaal in het boek van Ten Berge, terwijl je zou kunnen zeggen dat de pelgrimage (en het vreemdelingschap) dan pas echt begint.
De meeste sprekers - onder wie PKN-voorzitter ds. Karin van den Broeke en bisschop Herman Woorts - leken meer bezorgd over eenzijdige stellingnames en polarisatie in eigen kerk en kring, dan over het drama in Israël en Palestina. 'Meervoudige verbondenheid' zo werd bezwerend gezegd, een formule die vaak wordt gebruikt om geen duidelijke keuzes te hoeven maken.
'Meervoudig verbonden' is ook de formule waar Gied ten Berge voor kiest (zie bijv. p. 193, met kritiek op Dorothee Sölle), 'grensganger in plaats van partijganger', 'meervoudig maar niet neutraal'. Maar wat dit betekent voor concreet handelen en keuzes maken in de context van apartheid, bezetting en verwoesting (zie ook hieronder), maakt Ten Berge niet duidelijk. Meervoudige verbondenheid zal de neutraliteit pas overstijgen als het de moed vindt zichzelf te vertalen in concreet handelen conform de universele normen van internationaal recht. Precies daar ligt de zwakte van Nederlandse kerkleidingen, de Nederlandse politiek en helaas ook van dit boek.
Het kader van internationaal recht had in Ten Berge's boek veel explicieter gethematiseerd kunnen worden, want dat geeft richting aan onze verbondenheid met Palestijnen èn Joden. Alle mensen en partijen zijn er immers aan gehouden, ook pelgrims, als partijganger van recht en gerechtigheid, waarbij het ons kan bewaren voor neutraliteit of te eenzijdige stellingname.